Toen de wereld brak John Boyne
Samenvatting:
Toen de wereld brak is het vervolg op de bestseller De jongen in de gestreepte pyjama geschreven door John Boyne. Het boek vertelt het verhaal van Bruno’s zus Gretel en wat voor invloed de Tweede Wereldoorlog had in haar verdere leven.
Gretel Fernsby woont al jaren in een luxe appartement in Londen en is inmiddels tweeënnegentig. Ze leeft hier een comfortabel en rustig leven, ondanks haar donkere verleden. Haar man is al enkele jaren dood en af en toe bezoekt hun zoon haar nog. Ze spreekt nooit over wat er zeventig jaar terug gebeurde. Haar vader was destijds kampcommandant van concentratiekamp Auschwitz, waar haar broertje Bruno per ongeluk overleed. Gretel maakte geregeld met haar vader een wandeling door het concentratiekamp waar hij haar zaken over de maatschappij en de Joden vertelde. Binnenshuis zag ze Joden, die onder andere het huishouden deden, mishandeld worden.
Gretel dacht de rest van haar dagen in rust te kunnen slijten in haar appartement, maar dan komt haar onderbuurman te overlijden. Al snel krijgt ze nieuwe onderburen, de nieuwe bewoners zijn jonge ouders met een zoon van negen jaar. Haar nieuwe buurjongen roept herinneringen op aan haar broertje Bruno. In deze herinneringen wordt de lezer uitvoerig meegenomen.
Hoe leefde de dochter van de kampcommandant na de Tweede Wereldoorlog?
Gewaagde keuze
Na het verschijnen van De jongen in de gestreepte pyjama kreeg John Boyne veel kritiek: het verhaal zou historisch incorrect zijn. Daarnaast gaven verschillende mensen aan er moeite mee te hebben dat de schrijver geld verdient met verhalen over het leed dat Joden werd aangedaan. De discussie laaide opnieuw hoog op toen de uitgever liet weten dat De jongen in de gestreepte pyjama een vervolg kreeg. In het nawoord van zijn nieuwe boek verdedigt Boyne zichzelf door aan te geven dat beide boeken historische fictie zijn en niet gebaseerd op echte personages.
Twee verhaallijnen
Toen de wereld brak bevat twee verhaallijnen die elkaar afwisselen. De ene verhaallijn gaat over Gretel in het heden, de andere verhaallijn neemt je mee in het verleden van Gretel. Hierdoor krijg je een inkijk in het leven van een vrouw op leeftijd met de nodige trauma’s én krijg je inzicht in het leven van een jonge vrouw die vluchtte voor de nasleep van de Tweede Wereldoorlog.
Bestseller
Boyne is goed in het schrijven van meeslepende verhalen met interessante personages en thema’s die je aan het denken zetten. De jongen in de gestreepte pyjama werd niet voor niets een bestseller, er zijn meer dan 350.000 exemplaren van verkocht.
Ook Toen de wereld brak is zo’n spannende roman. Wanneer Gretel nieuwe onderburen krijgt, wordt haar belevingswereld onverwachts een stukje groter. Ze bouwt een vriendschap op met haar nieuwe buurjongen. Deze relatie heeft echter nare gevolgen: de vader van het gezin is niet van deze vriendschap gediend en is gewelddadig. Hij probeert Gretel bang te maken door haar te bedreigen met het bekendmaken van haar identiteit.
Karakter ontwikkeling
Boyne beschrijft Gretel niet als een sympathiek persoon. Ze leeft haar leven en bemoeit zich met weinig mensen. Toch is ze zeker geen monster, in tegenstelling tot haar vader die kampcommandant was van concentratiekamp Auschwitz. Via Gretels herinneringen zien we een angstige jonge vrouw transformeren in een teruggetrokken vrouw met een ogenschijnlijk normaal gezinsleven. Vervolgens denkt Gretel op haar oude dag terug aan haar moeilijke jeugd als dochter van een ss-er en wordt ze door de bedreiging van haar nieuwe onderbuurman gedwongen lastige keuzes te maken over het prijsgeven van haar ware afkomst. Door de karakterontwikkelingen van Gretel, zet Boyne zijn lezers aan het denken over de vraag wanneer iemand goed of slecht is.
Boyne schrijft in het nawoord: “Toen de wereld brak is een roman over schuld, medeplichtigheid en rouw, een boek dat probeert te onderzoeken hoe schuldig een jong meisje zou kunnen zijn, in het licht van de historische gebeurtenissen die zich om haar heen afspelen, en of ze zichzelf ooit kan zuiveren van de misdaden die zijn gepleegd door de mensen van wie ze hield.” Dit is hoe ik het boek grotendeels zelf ook ervaar. Als lezer denk je mee of Gretel inderdaad medeplichtig is aan de gebeurtenissen in kamp Auschwitz, een vraag die onder je huid gaat zitten en het hele boek door je hoofd blijft spoken. Boyne heeft dit zeker knap geschreven!
Een goed voorbeeld waar Boyne de lezer laat nadenken over goed of slecht is de passage waar de jonge Gretel met haar moeder vlucht naar Frankrijk. Zij en haar moeder leven daar onder een andere naam in de hoop dat niemand hun afkomst ontdekt. Helaas weten Franse inwoners hun oorsprong te achterhalen en worden zowel Gretel als haar moeder gestraft. Mishandelingen volgen: Franse inwoners verscheuren hun kleren en knippen hun haren af. Gretel is daar nog zo jong, dat je al snel medelijden voelt. Maar hoe zit het met Gretels moeder? Heeft zij deze ‘straf’ verdient?
De prettige en toegankelijke schrijfstijl van Boyne, in combinatie met het spannende verhaal over de onderbuurman van Gretel zorgen ervoor dat je gemakkelijk door het boek heen komt.
Recensie werd voor het eerst gepubliceerd op Bazarow.com
